Dita e parë e internimit

Jam i sigurt që vetëm nga titulli kam humbur gjysmën e lexuesve të mundshëm. E di që është normale që lexuesve t’u pëlqejë po të flasësh për ditën e parë të martesës, të pranverës, të pushimeve, për takimin e parë, për lulen apo dallëndyshen e parë të pranverës, për rrezet e para të agimit e për qindra argumente të tillë.
Megjithëse i kam provuar të gjitha, unë vendosa t’ju tregoj për ditën e parë të internimit. Dua t’ju bind që kujtimet dhe ngjarjet e bukura mund të jetohen në çdo rrethanë ku ndodhemi. Sidomos kur disa ngjarje kthehen në kujtime dhe ty të ndan një kohë e gjatë prej tyre, në kujtesë të vijnë vetëm ngjyrat e forta dhe pjesët e bukura të ngjarjeve që kemi jetuar.
Le të kthehemi tek titulli. Në fakt mund ta kisha quajtur edhe nata e parë e internimit. Arsyeja është se kjo histori filloi, fare pak, para mesit të natës. Mua me shkarkuan në qendër të Komunës, nga një makinë plot me ushtarë të liruar. Rrugës ata ish ushtarët bërtisnin e këndonin aq fort sa që kishte raste që më shkëputnin edhe mua nga mendimet. Bile, brenda vetes, edhe zemërohesha me ta. Pastaj, prapë i falja për atë që bënin. Ishte errësire dhe ata nuk e dallonin dot tendosjen e nervave të fytyrës time e aq më pak të kuptonin dhimbjen e shpirtit tim. Këto punët e shpirtit, ata çunat, nuk m’i merrnin vesh, bile, as ditën, sepse unë kisha gjithmonë një maskë të heshtur në fytyrë. Pastaj, në fund të fundit, ata ishin djem shumë të rinj. Ndoshta edhe unë vetë atëherë mund të kem qenë i ri. Tani vonë them me vete që ata, shokët e mi të tuneleve, të kapanoneve prej dërrase, të ngritur në mes të dëborës së maleve të Krujës, ishin të pafajshëm në gëzimin e tyre. Ata nuk e dinin që diku, në një anë rruge, në një vend krejt të panjohur, makina ushtarake do ndalonte dhe unë do zbrisja, apo më saktë do gremisesha në një botë tjetër. Ata nuk dinin asgjë që unë nuk do kthehesha bashkë me ta në qytetin tonë aq të dashur nga ku u nisëm bashkë dy vjet të shkuara. Prandaj nuk kishin faj që këndonin, pavarësisht se kënga e tyre herë më zemëronte, here më trishtonte e nganjëherë më bënte që të me mbusheshin sytë me lot. Më mirë që nuk dinin gjë. Ndoshta nuk do këndonin e kjo gjë nuk do u kishte hije djemve që ktheheshin gjallë nga tunelet që kishin hapur në zemër të maleve të gurtë, apo në kodrat e shtufit, si në Vietnam.
Këto gjërat e mia natyrisht i dija unë, por edhe një oficer me vështrim të qelqtë që rrinte kapardisur në kabinë, pranë shoferit. Bile nuk dyshoja fare se ai oficeri dinte më shumë për mua se sa dija unë për veten time. Njëzet vjet me vonë, kur më në fund lexova motivet e internimit, e mora vesh tamam se sa shumë krime e faje kishim bërë neve kundër regjimit. Mirë unë e babai, por edhe nëna e bile edhe motra ime që studionte aq shumë. Këto gjëra me siguri i dinte shumë mirë ai oficeri se gjithë kohën, edhe në repart kur ishim, me hidhte ca vështrime nga lart poshtë, a thua se vetëm ai m’i shihte pantallonat ushtarake të grisura nga pas e në gjunjë. Megjithatë u zgjata ca si shumë me këtë oficerin. Edhe ai ishte si gjithë të tjerët e ndoshta më pak nga shumë të tjerë që shkruanin e vulosnin çfarë t’u donte qejfi për fatin tonë. Ata të gjithë ishin më të mëdhenj nga Shën Pjetri, i cili kur të cakton banesën pas vdekjes, i lexon ca kartëra apo siç është bërë zakon të thuhet tani, i lexon si-vi-të. Këta oficerët, apo jo oficerët shkruanin në letër të bardhë të gjithë të ardhmen tonë, pa na e lexuar fare si-vi-në, mendim ky që m’u përforcua më shumë atë natë, ndonëse më kishte lindur që në fëmijëri, por që nuk kisha patur kohë që të bindem. Atë natë, një pjesë e trurit më thoshte se isha me fat. Unë u ktheva gjallë nga tunelet. Nuk po shkoja në burg. Fundi i fundit nuk do isha në galeri duke nxjerrë krom e të haja lëngun e supës pasi t’i hiqja krimbat. Këto të këqija nuk ishin pjellë e fantazisë time. Në këto kushte ishin shumë të afërm e të njohur të mi.
Ndalesa e papritur e makinës solli heshtjen në makinë. Heshtja u thellua kur unë u shkëputa si hije dhe pas një “natën e mirë”, që me siguri e dëgjova vetëm vetë, vura njërën këmbë mbi gomën e pasme të makinës dhe u hodha në tokë. Askush nuk guxoi të më bënte ndonjë pyetje e as unë nuk kisha fuqi të thoja ndonjë fjalë. Në të vërtetë, kisha shumë për të thënë, por trurin ma bllokoi një “përse” aq e madhe sa edhe tani, pas kaq shumë vitesh, nuk ia kam gjetur tamam përgjigjen.
Heshtja vazhdoi edhe kur ai oficeri zbriti nga makina dhe më shoqëroi ca metra duke më dhënë porositë e fundit me zë të ulët. Kushedi se ç’kanë menduar shokët. Nga mënyra e heshtur si u zhvilluan ngjarjet, ndoshta u është dukur se po nisesha për ndonjë shërbim sekret. “Heronjtë e heshtur” ishin bërë personazhe të shumë librave të asaj kohe.
Kështu, jo vetëm që nuk po kthehesha në qytetin tim të dëshiruar, jo vetëm që isha vetëm, jo vetëm që ishte mesi i natës, jo vetëm që nuk dëgjoja më këngët e zhurmën e shokëve të mi, por nuk e dija me saktësi edhe vendin ku do shkoja. Dija që kisha për të bërë më shumë se dhjetë kilometra rrugë, natyrisht në këmbë. Dija emrin e fshatit ku që prej disa ditësh një “skodë” e Parkut me dy policë përpara kishte çuar plaçkat e shtëpisë sime me prindërit e mi sipër tyre. Më vonë mësova që atë mëngjes, kur punëtoret e Komunales plasnin plaçkat tona në skodë, kishte policë tek hyrja e pallatit tim të dashur, kishte kurjozë që vështronin me frikë nga trotuari tjetër dhe bile shumë gjitonë që ndiqnin të përlotur skenën nga dritaret e dhomave të tyre. Disa nga këto të fundit m’i tha nëna kur pinim kafen në mëngjes, domethënë pas disa orësh nga koha kur zbrita nga makina.
Harrova të them që për të vajtur në atë fshat kishte vetëm një rrugë që fillonte atje ku zbrita unë. Këtë gjë ma rishpjegoi oficeri kur u ndamë.
Me të vërtetë ishte mesi i natës. Por nuk ju thashë që ishte natë gushti dhe që rastësisht qëlloi që hëna të ishte e plotë dhe ishte ngjitur mu në kupë të qiellit. Ky ishte një argument më shumë që unë jam me fat. Duket paradoksale, por në çdo rrethanë njeriu gjen një burim qetësie dhe frymëzimi. Drita e hënës, ajri i pastër, freskia e natës, siluetat e pemëve, këngët e zogjve të natës, kënga e bulkthit e ndonjë e lehur e largët qeni, më thanë që të largoj mendimet, të harroj problemet e t’i vihem rrugës. Veçanërisht u bëra esëll nga mendimet e trishtuara kur fillova instinktivisht të fishkëllej e pastaj të këndoj nën zë, një këngë të njohur të asaj kohe që e këndonte Denis Rusos. Kënga kishte titull dhe refren fjalinë “I want to live” që në shqip do të thotë “unë dua të jetoj” e që me të vërtetë më frymëzoi e më dha forca për rrugën. Pastaj, me mua ishin Albano e Romina e deri në fund më shoqëruan edhe shumë këngëtarë të tjerë.
Atje nga fillimi i rrugës ia mora me vrap. Pastaj e ula ritmin. Jo se u lodha, por se u zura me veten time. I thashë vetes: “ti vrapon se ke frikë”. Në fakt nuk e pranova menjëherë, por në thellësi të vetes gjeta që kisha një farë të drejte. Xhanëm edhe kisha të drejtë të trembesha. Nuk kisha eksperiencë fshati. Pastaj cilido nga neve në fillim ndjehet ngushtë edhe sikur të jetë për herë të parë në Venecia apo edhe në Montekarlo e jo më të gjendesh, për herë të parë, në një lloj shkretëtire me shumë të panjohura, me një të tashme të panjohur e me një të ardhme akoma më të panjohur.

Tasim Besho